Ahzu Kabza Yetkisi Hariç Ne Demek? Bürokrasiye Mizahi Bir Bakış
Hepimiz bir şekilde bürokrasiyle tanışmışızdır, değil mi? İster ofiste, ister devlet dairesinde, isterse bir AVM’deki müşteri hizmetleri masasında… Bir yerlerde mutlaka karşılaşmışızdır o cümleyle: “Ahzu kabza yetkisi hariç.” Ve bu cümleyi duyduğumda içimden bir “Ah, tamam, işte yine geldik” derim. Bu ne demek? Hadi, gelin birlikte keşfedelim, ama arada biraz da eğlenelim çünkü bürokratik işler genellikle şaka kaldırmaz ama biz yine de bir gülümseme ekleyebiliriz.
Bir Bürokrasi Şehri: İzmir’de “Ahzu Kabza Yetkisi Hariç” Sahnesi
Şimdi, İzmir’in güzel sokaklarında yürürken, işin bir de bürokratik kısmı var. Hani bir yanda çarşı, pazar, arkadaşlarla kahve molası… Diğer yanda, bir “yetkili” bulmanın zorluğu. Geçenlerde, belediyeye gidip bir işlem halletmem gerekti. Kafamda sadece “Bir imza atacağım, birkaç kağıt alacağım” gibi basit bir işlem vardı. Ama işler hiç de öyle planladığım gibi gitmedi. İçeri girdim, bir “memur” gözümün içine bakıp dedi ki:
“Bunu yapabilmem için ‘Ahzu kabza yetkisi hariç’ onayı almanız lazım.”
Şimdi, ben “ahzu kabza yetkisi”ni duydum, ama ne anlama geldiğini tam anlayamıyorum. Sesli düşünmemek elde değil: “Ha, o ne ya? Bir tane kabza mı lazım?” İstediği şey, sanki bir süper kahramanın güçlerini alması gibi, bir yetkiymiş gibi bir hava veriyor. Ama ne yazık ki bu “yetki”nin ne olduğunu bilmeden, sadece memurun ciddiyetine bakarak “tamam” demek zorunda kaldım. O sırada da aklımdan bir sürü şüphe geçti: Ahzu kabza yetkisi harici, ben ne yapıyorum? Kabza almadan işlerim nasıl hallolacak?
Ahzu Kabza Yetkisi: Kısaca Bürokratik Bir Zırh
“Ahzu kabza yetkisi hariç” aslında bir şeyin yapılabilmesi için gerekli olan en yüksek yetkiyi anlatan bir terim. Şimdi, bu kelimenin bürokratik anlamını öğrenecek kadar derinlemesine araştırdım ve içsel olarak şunu fark ettim: Gerçekten de bu cümle, insanı bir “bürokratik zırh” içinde hissediyor. “Ahzu kabza yetkisi hariç” demek, daha çok “benim elimde hiçbir şey yok, bu yüzden işin asıl sorumluluğu şefin, müdürün ya da patronun elinde” demek. Şimdi, bu kadar uzun ve karışık bir açıklama yapmışken, neden bu cümleyi “Ahzu kabza” diye kısa bir şekilde söyleyebiliyorlar, orası biraz kafa karıştırıcı.
İçimdeki ses, hep “Ne demek ya, ben şimdi kimin eline bakıyorum?” diye soruyor. Gerçekten de bir zamanlar müdürüm beni aynı cümleyle sorgulasa, “Bunun anlamı ne?” diye sormam gerekirdi. O yüzden işin gerçeği şu: Bürokrasi, tam olarak anlayamadığımız, ama hiç sormadan kabul ettiğimiz bir dil gibi bir şey. O yüzden ben de içimden “Ahzu kabza yetkisi hariç” diyip duruyorum, ama işin içinde gerçekten ne olduğunu çok da merak etmiyorum.
Bürokrasi ve Duygusal Çöküntü: Benimle Dalga Geçiyor musunuz?
Bir de bu işin duygusal boyutu var tabii. Bürokratik işlemler genelde ruhsal bir çöküntü yaratabiliyor. Hani bazı insanlar sevdiği işlerden, hobilerinden keyif alır ya, ben o noktada hep “Bürokrasi yapıyorum” diyerek işin içinden çıkmaya çalışıyorum. Ama bir işlem yapılacakken ve “Ahzu kabza yetkisi hariç” denildiğinde bir an içimde “Bu şaka mı?” diye düşünmeden edemiyorum. Çünkü hakikaten, birisinin bana, “Yetkin yok, geçemezsin” demesi, filmdeki kötü adamın “Sonsuza kadar burada kalacaksın!” gibi bir şey oluyor. Zaten her şeyin çözümü hep “işin patronunda” diye düşünmek de insanı bazen bıktırıyor.
Şimdi, araya bir espri serpiştirmem gerekirse, o gün işin sonunda “Ahzu kabza yetkisi hariç” diyen memura soramadım: “Peki, bu kabzayı almadan acaba beni müdürle tanıştırır mısınız?” demek yakışır mıydı?
Ahzu Kabza Yetkisi Hariç: Sonunda Ne Oluyor?
Sonuçta, “Ahzu kabza yetkisi hariç” cümlesi, bizi hep “biri bizi görse” noktasına getiriyor. Ben de, memura derin bir nefes alıp, “Ne kadar da derin bir bürokrasi!” dedim. Şaka bir yana, bu tür ifadeler aslında hayatın ne kadar karmaşık olabileceğini gösteriyor. Çünkü, bir şeyleri başarmanın, bir yere varmanın hep başka birinin onayına bağlı olduğunu görmek, bazen moral bozucu olabiliyor.
İzmir’de sabah güneşin batmasını izlerken, o kadar çok şeye yetkili olan bir dünyada, “Ahzu kabza yetkisi hariç” gibi cümleler aslında bu dünya düzeninin minik bir yansıması gibi. Ve bazen, sadece biri, “Evet, sen bunu yapabilirsin” diyebilse, işler bambaşka olurdu. Ama tabii, bir yanda da işler işte, yine birilerinin elinde… Bütün bu karışıklık içinde, kendimi rahatlatan tek şey, her şeye rağmen, bürokrasinin içinde bile şaka yapabilmek.
Sonuç olarak, “Ahzu kabza yetkisi hariç” demek, “senin yetkin yok, ben karar veriyorum” gibi anlamlar taşıyor. Ama, hayat bazen bir koca muamma gibi görünsün, yine de gülebilmek çok önemli. Bu yazı da böyle işte: Hem bürokrasiyle dalga geçtik, hem de biraz kafamızı dağıttık. Her şeyin sonunda, “Ahzu kabza yetkisi hariç” olsa da, gülmeye devam edeceğiz!